POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc – leczenie i rehabilitacja

20 października 2021Układ oddechowy

Jak wynika z danych WHO, przewlekła obturacyjna choroba płuc znajduje się w ścisłej czołówce schorzeń wywołujących największą liczbę zgonów na świecie. W Polsce jest przyczyną śmierci około 15 tysięcy osób rocznie. Nie ma możliwości całkowitego odwrócenia zmian, które powoduje POChP w drogach oddechowych, jednak dzięki odpowiedniemu leczeniu i rehabilitacji postęp choroby można zatrzymać.  

POChP – co to jest przewlekła obturacyjna choroba płuc? 

POChP to przewlekłe schorzenie charakteryzujące się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez dolne drogi oddechowe. W przebiegu choroby dochodzi do obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych, w wyniku czego pojawia się problem ze swobodnym wdechem i wydechem. Obturację wywołuje nadmierna reakcja zapalna w obrębie płuc i oskrzeli, będąca skutkiem działania szkodliwych gazów i pyłów, z którymi pacjent ma kontakt w ciągu swojego życia. 

Choroba obturacyjna płuc ma charakter postępujący, co oznacza, że jej objawy ulegają stopniowemu nasileniu przy stałej ekspozycji na czynnik drażniący oraz przy braku odpowiedniego leczenia. Zachodzące w układzie oddechowym zmiany łączą cechy typowe dla przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz rozedmy płuc. 

POChP – przyczyny 

Podstawową przyczyną choroby obturacyjnej płuc jest wdychanie szkodliwych związków, które powodują uszkodzenie błony śluzowej pokrywającej oskrzela, wzmożone wydzielanie śluzu oraz zwiększenie liczby komórek zapalnych. W wyniku dalszych zmian dochodzi do niszczenia miąższu płuc oraz zmniejszenia średnicy małych oskrzeli i oskrzelików. Ich zwężenie powoduje zaleganie powietrza w płucach i utrudnione oddychanie. 

POChP a palenie papierosów 

Główną przyczyną POChP w Polsce jest palenie tytoniu. Szacuje się, że odpowiada ono za około 80 proc. przypadków choroby. W dymie papierosowym znajduje się ponad 4 tys. szkodliwych związków, które stopniowo wyniszczają tkankę płucną. Część z nich wyzwala nadprodukcję wspomnianego śluzu i uniemożliwia zachodzenie procesów samooczyszczania płuc.

POChP a zanieczyszczenie powietrza 

Podobne zmiany zachodzą pod wpływem kontaktu z innymi toksynami, np. obecnymi w powietrzu. To właśnie z powodu dużego zanieczyszczenia powietrza (głównie dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu i pyłami zawieszonymi) na rozwój choroby narażone są także osoby niepalące. Zwiększone występowanie POChP obserwuje się w dużych aglomeracjach miejskich, u osób mieszkających nieopodal zakładów przemysłowych i dróg o silnym natężeniu ruchu samochodowego. Groźne jest także przebywanie w pomieszczeniach ogrzewanych przy użyciu węgla czy drewna.  

Inne czynniki ryzyka choroby obturacyjnej płuc

Do czynników ryzyka rozwoju obturacyjnej choroby płuc zaliczają się ponadto: 

• zaburzenia rozwoju płuc w okresie płodowym, 
• nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych u dzieci do 3. roku życia – mogą powodować uszkodzenie struktury płuc, 
• astma – choć wyniki badań są niejednoznaczne, przyjęło się, że astma może mieć wpływ na rozwój POChP u osób dorosłych,  
• stres oksydacyjny – zaburzenie równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami a neutralizującymi je przeciwutleniaczami.

Specjaliści zdołali ustalić także, czy POChP jest dziedziczne. Z badań wynika, że wpływ na rozwój choroby może mieć wrodzony niedobór jednego z białek osocza krwi. Zależność tę obserwuje się jednak u nielicznego grona pacjentów. 

POChP – objawy 

Najbardziej typowym objawem choroby obturacyjnej płuc jest uczucie duszności. Początkowo występuje jedynie przy wysiłku, z czasem także w spoczynku. 

Typowy jest również przewlekły, męczący kaszel (kaszel jest zwykle pierwszym objawem POChP u palaczy). Chory może zaobserwować u siebie krótki, świszczący oddech i wrażenie ucisku w klatce piersiowej. 

Pojawia się ponadto odkrztuszanie plwociny, najbardziej nasilone rano. Zdarza się, że plwocina jest podbarwiona krwią pochodzącą z uszkodzonych naczyń krwionośnych dróg oddechowych. 

Chorobę należy podejrzewać u każdego pacjenta powyżej 40. roku życia, który jest wieloletnim palaczem (czynnym lub biernym). 

POChP – diagnostyka 

Rozpoznanie choroby obturacyjnej płuc ustala się w oparciu o wywiad lekarski, badanie przedmiotowe, spirometrię oraz badania radiologiczne klatki piersiowej. Największe znaczenie diagnostyczne ma badanie spirometryczne, które pozwala odpowiedzieć na pytanie, jak znaczna jest skala destrukcyjnych zmian w obrębie układu oddechowego i ustalić rokowanie.

Zależnie od wyrażonej procentowo wielkości ograniczenia przepływu powietrza przez oskrzela wyróżnia się cztery formy zaawansowania choroby:

• postać łagodną, 
• postać umiarkowaną,
• postać ciężką, 
• postać bardzo ciężką.

Najnowsze metody klasyfikacji uwzględniają również stopień nasilenia duszności oraz ocenę ryzyka występowania zaostrzeń w ciągu roku. W oparciu o wyniki badań i zebrane podczas wywiadu informacje pacjenta przypisuje się do kategorii A, B, C lub D, przy czym kategoria A charakteryzuje się najlżej wyrażonymi objawami i najniższym ryzykiem wystąpienia zaostrzeń. 

Prawidłowe określenie stopnia rozwoju POChP wpływa na decyzję o sposobie leczenia. 

POChP a astma 

Niezwykle ważne jest odróżnienie choroby obturacyjnej od astmy. Poza wynikami badań (m.in.: wspomnianej spirometrii, ale także gazometrii krwi tętniczej, morfologii) pod uwagę bierze się takie czynniki, jak np.: 

• czas występowania pierwszych objawów – u osób z POChP pojawiają się zwykle w czwartej dekadzie życia, symptomy astmy – znacznie wcześniej, często w dzieciństwie, 
• rodzaj i częstotliwość występowania objawów – w POChP symptomy, takie jak duszności, kaszel i odkrztuszanie plwociny obserwuje się codziennie, astmatycy skarżą się na napadowe ataki duszności, suchego kaszlu, świszczącego oddechu,
• występowanie duszności nocnej – w przebiegu POChP rzadkie, przy astmie częste, 
• główne czynniki wyzwalające objawy – w POChP: wysiłek fizyczny, wysokie zanieczyszczenie powietrza, w astmie: kontakt z alergenami, wysiłek fizyczny, zimne powietrze. 

Przeczytaj również: Czy klimatyzacja jest zdrowa dla osób chorych na astmę?

POChP – leczenie 

Tak jak wspomniano, o tym, jak leczyć POChP, decyduje stopień zaawansowania choroby. W związku z tym, że jest to schorzenie przewlekłe, terapia jest długotrwała i powinna być kontynuowana nawet, kiedy stan pacjenta się polepszy. Celem leczenia POChP jest poprawa drożności oskrzeli, złagodzenie objawów oraz zmniejszenie częstotliwości i nasilenia zaostrzeń. Podstawą jest, oczywiście, całkowite zaprzestanie palenia papierosów. 

Leki na POChP 

W leczeniu farmakologicznym stosuje się przede wszystkim:

• środki rozszerzające oskrzela (wziewne i doustne) – zmniejszają natężenie duszności i kaszlu, poprawiają tolerancję wysiłku, zmniejszają rozdęcie płuc, 
• glikokortykosteroidy w postaci wziewnej – zmniejszają ryzyko występowania zaostrzeń; ich regularne stosowanie zaleca się przede wszystkim pacjentom z ciężkim i bardzo ciężkim przebiegiem choroby. 

W terapii wykorzystywane są również leki mukolityczne, antyoksydanty czy antybiotyki. 

POChP a tlenoterapia 

Leczenie tlenem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc wskazane jest przede wszystkim w fazie ostrej, kiedy to u chorego często dochodzi do niebezpiecznej dla życia niewydolności oddechowej. Takie działanie jest niezbędne dla zapewnienia właściwego poziomu utlenowania krwi, a co za tym idzie, utrzymania prawidłowej pracy narządów. Dokładne wytyczne co do prowadzenia terapii ustala się na bazie wyników gazometrii, a leczenie odbywa się w szpitalu. 

W przypadku wielu pacjentów, u których z powodu choroby zawartość tlenu we krwi tętniczej jest permanentnie zbyt niska, konieczne jest kontynuowanie tlenoterapii także po opuszczeniu oddziału szpitalnego. POChP to jedyna spośród przewlekłych chorób płuc, w której korzyści stosowania tlenoterapii domowej zostały bezwzględnie potwierdzone. U pacjentów korzystających z takiej formy obserwuje się wyrównanie ciśnienia płucnego, zwiększenie tolerancji wysiłku, bardziej swobodne oddychanie, polepszenie kondycji psychicznej oraz ogólną poprawę jakości codziennego funkcjonowania. Co najbardziej istotne, dzięki tlenoterapii wydłuża się życie pacjentów z POChP. 

Prowadzenie tlenoterapii w domu jest możliwe dzięki nowoczesnym koncentratorom tlenu. To proste w obsłudze urządzenia podające tlen w stężeniu przekraczającym 90 proc. w ustalonej przez lekarza objętości. Aparaty są w pełni bezpieczne, a sama terapia pozbawiona skutków ubocznych. Dostępne są w wersji stacjonarnej i przenośnej przeznaczonej dla osób, u których choroba ma łagodny przebieg.  

Koncentrator tlenu można zakupić na własność bądź skorzystać z możliwości wynajmu. Wypożyczenie koncentratora pozwala uniknąć jednorazowego, dość sporego wydatku (ceny urządzeń wahają się od kilku do kilkunastu tysięcy złotych). W BRANDvital oferujemy dodatkowo usługę transportu, instruktaż korzystania ze sprzętu, a także stałe przeglądy i serwis. 

Przeczytaj także: Koncentrator tlenu – czym jest, jak działa, jak go używać i gdzie wynająć?

Rehabilitacja w POChP 

Rehabilitacja w przewlekłej chorobie obturacyjnej płuc obejmuje szereg działań łagodzących przebieg schorzenia, ale także ułatwiających pacjentowi codzienne funkcjonowanie, zarówno w aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Uwzględnia m.in. ćwiczenia wytrzymałościowe i siłowe, trening mięśni oddechowych, a także ćwiczenia oddechowe. 

Ważną rolę odgrywa edukacja pacjenta i jego rodziny dotycząca specyfiki choroby, ograniczeń, które narzuca i sposobów radzenia sobie z nimi, a także spodziewanych postępów leczenia. Potrzebne bywa również wsparcie psychologiczne.