Poranna sztywność stawów
W chorobie zwyrodnieniowej poranna sztywność stawów jest charakterystycznym i niewątpliwie uciążliwym objawem. Na te dolegliwości pomagają: niesteroidowe leki przeciwzapalne, odpowiednia suplementacja oraz dobrze dobrana aktywności fizyczna. Tą ostatnią niektórzy specjaliści określają nawet głównym elementem terapii chorych, u których pojawia się zapalenie stawów. Jeśli u danej osoby dotychczas nie było żadnych problemów z układem kostno-stawowym, a pojawia się poranna sztywność stawów, jest to wskazanie do diagnostyki chorób reumatologicznych i poszukiwania pomocy lekarskiej.
Spis treści
Skąd się bierze poranna sztywność stawów?
Poranna sztywność stawów to symptom schorzenia, jakim jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Zwykle towarzyszą temu również dolegliwości bólowe. Uczucie sztywności w godzinach porannych może pojawiać się też w przebiegu takich stanów i chorób jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- dna moczanowa,
- twardzina układowa,
- choroba Stilla,
- młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów.
Sztywność poranna towarzyszy również mieszanej chorobie tkanki łącznej. U osób doświadczających porannej sztywności kręgosłupa czy karku przyczyną dolegliwości bywa wysunięcie (za sprawą przepukliny) krążków międzykręgowych.
Poranna sztywność stawów – jakie są jej objawy?
Sama nazwa wskazuje, że sztywność stawów pojawia się w godzinach porannych. Jest w tym sporo prawdy, ale tak naprawdę uczucie sztywności stawów pojawia się również po dłuższym okresie unieruchomienia, np. podczas podróży, wizyty w kinie czy innych miejscach, w których obecność wiąże się z długotrwałym przebywaniem w pozycji leżącej lub siedzącej. Sztywność poranna stawów utrzymuje się zwykle do momentu rozpoczęcia codziennych czynności lub wykonania lekkiego rozruchu.
Jaką diagnostykę należy wykonać?
Jak już zostało wspomniane, sztywność stawów to objaw, który daje choroba zwyrodnieniowa. Kluczowe jest ustalenie, co konkretne powoduje sztywność stawów. Przyczyny dolegliwości można wówczas leczyć na tyle, w jakim stopniu jest jest to tak naprawdę możliwe.
W diagnostyce chorób reumatycznych wykorzystuje się badanie rentgenowskie stawów. Dodatkowo mogą zostać wykonane badania laboratoryjne, sprawdzające m.in. poziom kwasu moczowego czy oznaczenia czynnika reumatoidalnego.
Konsultacji lekarskiej wymaga także sytuacja, gdy oprócz sztywności stawów pojawia się przewlekłe zmęczenie, a także w obrębie chrząstki stawowej pojawiają się widoczne deformacje.
Ustalenie przyczyny problemu, który powoduje że ta sztywność poranna się pojawia, jest bardzo ważne. Standardy terapii – choć mają wspólne wzorce – mogą różnić się między sobą. Przykładowo w przypadku gdy poranna sztywność stawów jest efektem występowania dny moczanowej, niezwykle ważnym elementem terapii staje się dieta niskopurynowa, która ma zapobiegać zwiększaniu się stężenia kwasu moczowego w organizmie, odpowiedzialnego za pojawianie się ataków dny i nasilających sztywność stawów.
Metody leczenia porannej sztywności stawów
Poranna sztywność stawów zwykle zostaje objęta wyłącznie leczeniem objawowym. Na ten moment choroba zwyrodnieniowa jest leczona przyczynowo przy pomocy komórek macierzystych, jednak dostępność tej terapii jest stosunkowo niewielka.
W chorobach będących przyczyną porannej sztywności stawów leczeniem objawowym są m.in.:
- rehabilitacja i odpowiednio dobrana aktywność fizyczna,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- redukcja masy ciała,
- odpowiednia suplementacja.
Wszystkie podejmowane działania terapeutyczne mają wpływać na stan zapalny stawów, zmniejszenie bólu i poprawiać codzienne funkcjonowanie chorego.
W pierwszej kolejności choroba zwyrodnieniowa stawów i towarzysząca jej poranna sztywność stawów podlega nieinwazyjnej lub mało inwazyjnej terapii. Zgodnie z piramidą stworzoną przez EULAR (Europejska Liga do Walki z Chorobami Reumatycznymi) podstawą są niefarmakologiczne metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Obejmują one modyfikację stylu życia – u pacjentów z nadwag czy otyłością konieczna jest redukcja masy ciała; niezbędne jest również wdrożenie działań pozwalających utrzymywać prawidłową masę ciała ipodejmowanie aktywności fizycznej.
Ważna jest również edukacja pacjenta, terapia zajęciowa i fizjoterapia. Wszystko to ma na celu łagodzić dolegliwości, z którymi na co dzień zmaga się chory. Terapia farmakologiczna jest kolejnym piętrem piramidy – im bardziej zaawansowane zwyrodnienie stawów (w tym poranna sztywność stawów), tym silniejsze są to środki. Leczenie operacyjne wdrażane jest w przypadku poważnych zmian chrząstki stawowej, które mogą wiązać się z deformacją stawu. Wspomniane leczenie operacyjne stanowi jednocześnie ostatnie piętro wspomnianej piramidy EULAR.
Leki
Stan zapalny stawów wymaga leczenia. Wskazane jest leczenie miejscowe i stosowanie środków pozwalających łagodzić dolegliwości bólowe. Służą temu niesteroidowe leki przeciwzapalne, zarówno w formie maści czy żeli, jak i tabletek. Choroba zwyrodnieniowa stawów może być także leczona poprzez dostawową podaż glikokortykosteroidów.
Rehabilitacja i aktywność fizyczna
W chorobie zwyrodnieniowej stawów zaleca się podejmowanie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości pacjenta, wykonywanej w pełnym zakresie ruchomości stawowej. Ma to pozytywny wpływ na codzienne funkcjonowanie osób, które dotyka sztywność poranna wynikająca z choroby zwyrodnieniowej stawów i w ujęciu długofalowym pozwala na zmniejszenie bólu.
Styl życia i domowe sposoby na sztywność stawów
Poranna sztywność stawów niewątpliwie jest takim objawem, który negatywnie wpływa na samopoczucie pacjenta. W jaki sposób można jeszcze wpłynąć na sztywność stawów i zmniejszenie bólu (jeśli się pojawia)?
Pomocne może okazać się stosowanie ciepłych okładów na stawy. Ważna jest także odpowiednia suplementacja, m.in. witaminą D czy wyciągiem z kurkumy. Kurkumina ma udowodnione działanie w zakresie jej pozytywnego wpływu na zapalenie stawów oraz reumatoidalne zapalenie stawów (łagodzi dolegliwości bólowe oraz zmniejsza obrzęk). EMA, czyli Europejska Agencja Leków, zaleca stosowanie kurkuminy lub świeżego kłącza ostryżu długiego.
Ważne jest również to, aby utrzymywać prawidłową masę ciała, a u osób z nadwagą i otyłością konieczna jest redukcja masy ciała.
W okresie, gdy poranna sztywność stawów się nasila, zwiększa się stan zapalny, a dolegliwości bólowe utrudniają codzienne funkcjonowanie, należy unikać przeciążeń i poświęcić więcej czasu na odpoczynek.
Leczenie operacyjne
W przypadku pacjentów, u których sztywność stawów jest bardzo nasilona ze względu na znaczne zaawansowanie choroby zwyrodnieniowej stawów, może zostać zastosowane leczenie operacyjne. Dużo jednak zależy od tego, w obrębie której chrząstki stawowej doszło do zaawansowanego zwyrodnienia (stawy rąk, kolanowe, biodrowe), dlatego to zawsze lekarz prowadzący jest zawsze najlepszym źródłem informacji na temat możliwych terapii w przypadku występowania choroby zwyrodnieniowej i porannej sztywności stawów.
Bibliografia:
Grabowska, H. Czy w procesie pielęgnowania chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów można zastosować ICNP? Problemy Pielęgniarstwa 2015, t. 23, zeszyt nr 3, s. 405-410.
Kurbiel, A., Kocot-Kępska, M, Przeklasa-Muszyńska, A. Zastosowanie kurkuminy w leczeniu pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Praktyczna Ortopedia i Traumatologia 2020, nr 18 s. 29–33.
Konarska, I. Choroba zwyrodnieniowa stawów – aktywność fizyczna jest utrudniona, lecz konieczna. Dostęp: 13.12.2023 https://www.termedia.pl/reumatologia/Choroba-zwyrodnieniowa-stawow-aktywnosc-fizyczna-jest-utrudniona-lecz-konieczna,46881.html
Tarnońska-Stępniak, B. Choroba zwyrodnieniowa stawów jako choroba zapalna. Ból 2019, Tom 20, Nr 4, s. 35–40.
Słowińska, I., Rutkowska-Sak, L. Choroba zwyrodnieniowa stawów – leczenie. Praktyczna Ortopedia i Traumatologia. Dostęp: 13.12.2023
https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/choroba-zwyrodnieniowa-stawow-leczenie
Wiecheć, M. Dlaczego tak ważna jest współpraca fizjoterapeuty z ortopedą i trenerem personalnym – na przykładzie choroby zwyrodnieniowej stawów. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2019, nr 108, s. 36-8.
