Spastyczność poudarowa – czym jest, jak ją rozpoznać i jak leczyć?
Spastyczność poudarowa to poważny problem medyczny, wymagający jak najszybszego rozpoznania i pilnego rozpoczęcia leczenia. Wzmożone napięcie mięśniowe wywołuje ból i znacznie ogranicza funkcje ręki. Podstawą leczenia są zastrzyki z toksyny botulinowej oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia ręki.
Spis treści
Co to jest spastyczność poudarowa?
Spastyczność poudarowa to nadmierne napięcie mięśniowe występujące jako następstwo udaru mózgu. Na skutek zmian neurologicznych dochodzi do bolesnego przykurczu mięśni, który uniemożliwia sprawne manipulowanie ręką i dłonią. Spastyczność może dotknąć także nóg, jednak najczęściej obserwuje się zaburzenia w obrębie kończyny górnej.
Szacuje się, że problem dotyczy nawet 20 proc. pacjentów, którzy przeszli udar mózgu. Objawy mogą wystąpić nawet 3 miesiące po epizodzie udarowym, dlatego konieczna jest baczna obserwacja bliskiego i szybkie reagowanie na wszelkie dodatkowe nieprawidłowości.
Dowiedz się, czym jest i jak wygląda rehabilitacja afazji po udarze
Ręka spastyczna – objawy i skutki niedowładu
Spastyczność po udarze najczęściej obejmuje łokieć i nadgarstek. Charakterystyczne jest nienaturalne ułożenie ręki – zarówno podczas spoczynku, jak i przy próbach ruchu. Chorzy mają nieustannie zaciśniętą pięść, nadgarstek i łokieć są nieprawidłowo wykręcone, a cała kończyna przyciśnięta jest do klatki piersiowej. Stałe napięcie mięśni niejednokrotnie wywołuje ból.
Skoordynowany, precyzyjny ruch ręką spastyczną jest znacznie ograniczony, często wręcz niemożliwy. Napięte mięśnie nie pozwalają wyprostować dłoni. Pacjent nie jest w stanie wykonywać najprostszych czynności – samodzielnie się ubrać czy zadbać o higienę. Chwytanie i wypuszczanie przedmiotów z dłoni staje się wyzwaniem ponad siły. Dodatkowo mogą pojawić się problemy z zachowaniem równowagi. Dolegliwość stanowi dodatkowo znaczne obciążenie psychiczne – nie tylko z uwagi na brak pełnej mobilności, ale także ze względu na to, że spastyczność jest objawem widocznym dla osób postronnych, pacjenci mogą czuć się stygmatyzowani.
Sprawdź, jak wygląda opieka nad chorym z porażeniem mózgowym
Jakie skutki może mieć spastyczność ręki po udarze?
Nadmierne napięcie mięśniowe wymaga pilnego podjęcia leczenia. W przeciwnym razie może dojść do trwałych przykurczów i nieodwracalnych deformacji w stawach. Stały ucisk wiąże się także z ryzykiem powstania trudnych w gojeniu odleżyn, a nawet zakrzepicy żylnej stanowiącej dodatkowe, poważne zagrożenie zdrowotne.
Jak wygląda leczenie spastyczności po udarze mózgu?
Niedowład ręki po udarze spowodowany nieprawidłowym napięciem mięśni wymaga szerokiego podejścia terapeutycznego. Koniecznym elementem standardowego leczenia są zabiegi z zakresu fizjoterapii, dlatego do pracy z pacjentem zaangażowani są specjaliści różnych dziedzin.
Rehabilitacja ręki po udarze jest niezbędna w procesie odzyskiwania sprawności.
Leczenie spastyczności mięśni toksyną botulinową
Sposobem leczenia spastyczności ręki, który uważany jest obecnie za najbardziej efektywną formę terapii, są zastrzyki z toksyny botulinowej. Skuteczność iniekcji domięśniowych potwierdzają liczne badania naukowe. Ich zaletą jest selektywne działanie – w przeciwieństwie do leków przyjmowanych doustnie, które wpływają na wszystkie mięśnie, toksyna podawana jest domiejscowo i działa jedynie w obrębie mięśnia ostrzykiwanego.
Dowiedziono, że toksyna zmniejsza napięcie mięśniowe, dzięki czemu znacznie ułatwia rehabilitację. Poprawia zakres ruchów kończyny, łagodzi ból i sprzyja poprawie funkcji motorycznych. Efektywność terapii zależna jest od stopnia zaawansowania spastyczności i wielkości podawanych dawek leku. Pacjent powinien mieć świadomość, że całkowite przywrócenie sprawności ręki po udarze jest najczęściej niemożliwe, jednak leczenie może w dużym stopniu poprawić motorykę, pozwalając na samodzielne wykonywanie podstawowych czynności.
Zastrzyki z toksyny botulinowej podawane są nie częściej niż raz na trzy miesiące. Dzięki temu organizm nie uodparnia się na działanie substancji, a lek nie kumuluje się w organizmie. Ostrzykiwanie powinno trwać tak długo, jak jest to konieczne, choć w Polsce rekomendowany czas terapii określono na 2 lata. Przyjmuje się, że w tym okresie, stosowanie zastrzyków przy jednoczesnym wdrożeniu prawidłowo prowadzonej rehabilitacji poudarowej powinno pozwolić osiągnąć założone na początku terapii cele.
Czy wiesz, jak wybrać łóżko rehabilitacyjne dla chorego leżącego?
Rehabilitacja ręki po udarze – ćwiczenia
Nowoczesna fizjoterapia bazująca na zjawisku neuroplastyczności mózgu, czyli jego zdolności do odbudowywania uszkodzonych połączeń nerwowych, wykorzystywana jest w przypadku wszystkich pacjentów zmagających się ze spastycznością mięśni. Praca fizjoterapeuty nie ogranicza się jedynie do pracy z kończyną spastyczną, stosuje się podejście holistyczne. Dąży się do poprawy zdolności chwytnych ręki, ale także zwiększenia kontroli postawy, reedukacji chodu oraz opanowania podstawowych czynności umożliwiających samoobsługę.
Ćwiczenia ręki po udarze zakładają stałą sekwencję działań – od ćwiczeń biernych przez wspomagane i czynne po wzmacniające ćwiczenia oporowe. Ostatnim etapem rehabilitacji jest nauka kontroli ruchów ręką.
Jedną z metod rehabilitacji ręki spastycznej stanowi metoda Bobath, której celem jest regulacja napięcia mięśniowego poprzez zastępowanie nieprawidłowych wzorców ruchowych fizjologicznymi. Ćwiczenia służą, przykładowo, mobilizacji mięśnia piersiowego, umożliwiającej wykonywanie poziomego ruchu odwodzenia i zgięcia ręki w stawie ramiennym. Zadaniem fizjoterapeuty jest wówczas stabilizacja ręki w okolicy przyczepu mięśnia przy jednoczesnym jego rozciąganiu drugą ręką.
Ciekawą metodą są ćwiczenia oddziałujące na neurony lustrzane, które służą poprawie koordynacji ruchów i polepszeniu świadomości przestrzennego ułożenia kończyny. Pacjent obserwuje odbicie własnego ciała w lustrze, przy czym widzi jedynie zdrową jego część. Zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty stara się wykonywać ruchy symetrycznie, ulegając wrażeniu, że porusza także ręką z niedowładem.
Istnieje szereg innych ćwiczeń dłoni i palców po udarze, których skuteczność jest kwestią osobniczą. Ważne jest, by, po dobraniu najlepszych w danym przypadku metod, prowadzić rehabilitację regularnie. Jedynie stałe powtarzanie ćwiczeń może zwiększyć szanse na, przynajmniej częściowe, odzyskanie sprawności.
Podpowiadamy, jak wybrać ortezę na rękę po urazie
