Brak apetytu u seniora – przyczyny zaburzenia łaknienia
Problem, jakim jest brak łaknienia u osoby starszej, należy częstych bolączek wieku starczego. Niestety wiele osób nie wie o tym, jak poważne konsekwencje może mieć brak apetytu u seniora. Podjęcie działań mających na celu pobudzenie apetytu i w rezultacie odżywienie organizmu, będzie istotnie wpływać na zdrowie starszej osoby. Statystyki wskazują, że nawet u 65% hospitalizowanych osób starszych widoczne są objawy niedożywienia.
Spis treści
Przyczyny braku apetytu seniora
Brak apetytu u osób starszych w dużej mierze wynika ze zmian fizjologicznych, które zachodzą podczas starzenia się organizmu. Osłabia się zmysł powonienia i smaku, dochodzi do spadku tempa podstawowej przemiany materii i wydatków energetycznych. Skutkuje to zmianą odczuwania głodu i sytości oraz brakiem apetytu u osób starszych.
Niedobór substancji odpowiadających za procesy trawienne (mała ilość soków trawiennych) także może być przyczyną braku apetytu u osób starszych, zwłaszcza gdy po jedzeniu pojawiają się różne dolegliwości czy dyskomfort.
Prawidłowe odżywianie może być także utrudnione przez leczenie farmakologiczne, które jest ordynowane w terapii chorób przewlekłych. Przyjmowanie leków obniżających łaknienie, wywołujących nudności czy utrudniające wchłanianie jelitowe, będzie znacząco wpływać na stan odżywienia osób starszych.
Wśród przyczyn braku apetytu należy też wskazać problemy z uzębieniem. Braki zębów lub źle dopasowana proteza mogą powodować brak apetytu u seniora.
Przyczyny braku apetytu są również związane z czynnikami psychicznymi – zaburzenia emocjonalne, depresja, poczucie osamotnienia. Wszystkie te czynniki mogą wywołać brak apetytu u seniora.
Zwiększenie apetytu u osób starszych – sposoby na brak apetytu
Brak apetytu u seniora może mieć różne przyczyny, na które są różne rozwiązania.
Warto zadbać o apetyczny wygląd podawanych dań – ładnie prezentujące się posiłki są chętniej spożywane od tych, które zostały niedbale nałożone na talerz. Posiłki powinny być kolorowe i różnorodne, a także odpowiednio doprawione. Celem jest pobudzenie apetytu u seniora.
Podawanie mniejszych porcji posiłków również może działać pozytywnie na zwiększenie apetytu. Mniejsze porcje nie przytłaczają, łatwiej również o psychologiczne zwycięstwo („udało mi się zjeść całą porcję”).
Bywa że nieprawidłowa higiena jedzenia działa negatywnie na nasilenie apetytu, więc warto zadbać o miłą atmosferę przy stole oraz spożywanie posiłków bez pośpiechu.
Dobrym sposobem na zwiększenie apetytu jest także aktywność fizyczna. Zalecenia WHO wskazują, że również grafiku starszej osoby należy znaleźć miejsce na min. 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej/tydzień. Warto więc zachęcić seniora do ruchu -nie tylko pozytywnie wpłynie na układ sercowo-naczyniowy i mięśniowy, ale też na łaknienie.
Co na długotrwały brak łaknienia?
Przewlekły brak apetytu może prowadzić do znacznych niedoborów energii, białka, witamin i składników mineralnych, a w konsekwencji do niedożywienia.
Przywrócenie prawidłowych nawyków żywieniowych często wymaga czasu. Warto rozważyć stosowanie wysokoodżywczej żywności specjalnej. Płynne „koktajle” w małej objętości mają dużo kalorii i składników niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Jedną z opcji jest także podawanie specjalnych środków na zwiększenie apetytu, które zwykle mają formę syropów lub kropli. Należy jednak skonsultować ten pomysł z lekarzem. U osób starszych brak apetytu jest sporym problemem, ale równie dużym jest możliwość wchodzenia różnych składników leków w interakcje (także tych ziołowych!).
Objawy niedożywienia osoby starszej
Z długotrwałą utratą apetytu u osoby starszej wiąże się ryzyko rozwoju niedożywienia. Wyróżnia się niedożywienie ilościowe – związane ze zbyt małą ilością przyjmowanych kalorii (energii) i jakościowe, w której pojawia się niedobór witamin, składników mineralnych i składników budulcowych (np. białka). Inny podział, częściej stosowany, wyróżnia niedożywienie typu marasmus – którego objawy zostały wymienione poniżej – kwashiorkor i niedożywienie mieszane.
Do objawów niedożywienia typu marasmus, związanego głównie z niedoborem energii i białka, zalicza się m.in.:
- spadek masy ciała związany z ubytkiem masy mięśniowej
- osłabienie siły mięśniowej
- suchość skóry i wypadanie włosów
- niedokrwistość
W przypadku wystąpienia objawów niedożywienia istnieje konieczność wykonywania regularnych badań i kontrolowania stanu pacjenta.
Przyczyny niedożywienia u osób starszych
Warto zauważyć, że niedożywienie, które dotyka osoby starsze, nie jest wyłącznie związane z brakiem apetytu.
U starszych osób pojawia się często problem ograniczeń funkcjonalnych, przez które nie mogą przygotować sobie posiłków. W podeszłym wieku wiele osób mierzy się z rozmaitymi chorobami i stanami, które również mogą powodować zaburzenia łaknienia i predysponować do niedożywienia (np. choroby nowotworowe, zaburzenia emocjonalne). Do tego – podobnie jak w przypadku braku apetytu u osób starszych – dochodzi przyjmowanie leków obniżających łaknienie, co znacząco utrudnia przywrócenie prawidłowych nawyków żywieniowych i odżywienie pacjenta.
Należy również uwzględnić czynniki socjoekonomiczne, takie jak zła sytuacja finansowa czy zaburzenia emocjonalne. Wszystko to powoduje, że osoby starsze mogą zaniedbywać swoje odżywianie, co wnegatywnie wpływa na ich zdrowie i jakość życia.
Ostatnim czynnikiem jest brak wiedzy o tym, jak wygląda zbilansowana dieta oraz prawidłowe odżywianie i jak należy podejść do komponowania menu u osoby starszej.
Źródła:
Mziray M., Żuralska R., Książek J., Domagała P. Niedożywienie u osób w wieku podeszłym metody jego oceny, profilaktyka i leczenie. Ann. Acad. Med. Gedan. 2016, 46, 95-105.Bull FC, Al-Ansari SS, Biddle S, Borodulin K, Buman MP, Cardon G, Carty C, Chaput JP, Chastin S, Chou R, Dempsey PC, DiPietro L, Ekelund U, Firth J, Friedenreich CM, Garcia L, Gichu M, Jago R, Katzmarzyk PT, Lambert E, Leitzmann M, Milton K, Ortega FB, Ranasinghe C, Stamatakis E, Tiedemann A, Troiano RP, van der Ploeg HP, Wari V, Willumsen JF. World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Br J Sports Med. 2020 Dec;54(24):1451-1462.
