Bezdech senny u dzieci: jak rozpoznać?

10 sierpnia 2023Bezdech senny

Bezdech senny to dolegliwość, która trapi nie tylko dorosłych, ale może również występować u dzieci. Jego rozpoznanie jest bardzo ważne, ponieważ nieleczony bezdech senny może prowadzić do groźnego upośledzenia wymiany oddechowej, a także powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego czy zaburzeniami wzrastania.

U dzieci, w zależności od wieku, występuje centralny bezdech senny, mieszany bezdech senny lub obturacyjny bezdech senny, a także napady afektywnego bezdechu. Konkretne rozpoznanie można postawić po wykonaniu diagnostyki (również badań przeprowadzanych pod obserwacją specjalisty), natomiast ważne, by znać symptomy bezdechu sennego, aby móc je jak najszybciej rozpoznać u dziecka i zareagować.

Jakie są przyczyny bezdechu sennego u dzieci i czynniki ryzyka?

Problem bezdechu sennego u dzieci może mieć różne przyczyny, obejmujące zarówno te anatomiczne, jak i czynnościowe. Do czynników ryzyka zaliczamy:

• przerost migdałka gardłowego – przerośnięte migdałki zwiększają opór w drogach oddechowych, utrudniając prawidłowe oddychanie
• otyłość u dziecka,
• nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki,
  wady wrodzone,
• zaburzenia neurologiczne, powodujące upośledzenie kontroli motorycznej w górnych drogach oddechowych,
• alergie (warto wykonać różne testy alergiczne, aby ustalić, co jest kłopotliwym alergenem – pyłki, pokarm, inne )
• przerost języka,
• obniżone napięcie mięśni, które towarzyszy niektórym chorobom, np. zespołowi Downa,
• zaburzenia połykania,
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (np. mózgowe porażenie dziecięce).

Najczęstszą przyczyną bezdechu u dzieci bez chorób towarzyszących jest powiększenie migdałków podniebiennych.

Objawy bezdechu sennego u dzieci

Charakterystyczne objawy bezdechu sennego, które obserwuje się u dziecka, są elementem rozpoznania bezdechu sennego. Jednym z pierwszych symptomów, na które rodzice zwracają uwagę, jest niespokojny sen dziecka. Poniższa lista uwzględnia objawy, które występują najczęściej, bez podziału na konkretne rodzaje bezdechów.
Symptomy wskazujące na bezdech senny u dziecka:

• chrapanie przez więcej niż połowę snu, a także częste i głośne chrapanie,
• „ciężki” /głośny oddech,
• problemy z nabraniem oddechu w trakcie snu,
• oddychanie ustami w ciągu dnia,
• suche usta po przebudzeniu,
• zatrzymanie oddechu w trakcie snu, które jest widoczne dla opiekuna (występowanie bezdechów)
• senność w trakcie dnia,
• problemy z koncentracją i utrzymaniem uwagi (zdarza się, że taki problem rodzicom zgłaszają nauczyciele)
• niespokojny sen (często przerywany, widoczne zatrzymanie oddechu),
• bóle głowy,
• moczenie nocne.

Narzędziem, które można wykorzystać rozpoznając bezdech senny u dziecka, jest pediatryczny kwestionariusz snu. Zawiera on szereg pytań o charakterystyczne objawy bezdechu sennego. Odpowiedzi na te pytania ułatwiają ustalenie dalszej ścieżki diagnostycznej dziecka.

Diagnostyka w przypadku bezdechu sennego

Oprócz wywiadu z opiekunem, który jest ważnym elementem diagnostyki bezdechu sennego, wykonuje się badanie polisomnograficzne. Statystyki utworzone na podstawie wyników tych badań wskazują, że 1-6% dzieci cierpi na obturacyjny bezdech senny.

Jak wygląda takie badanie? Cała procedura przebiega w trakcie snu dziecka. Monitorowane są parametry fizjologiczne, a ocenie podlega także przepływ powietrza w jamie ustnej i nosowej, ruchomość klatki piersiowej oraz jamy brzusznej, a także ruch gałek ocznych.

Nie jest to jednak jedyne badanie, które wykonuje się w trakcie procesu diagnostycznego. Ważne jest również ustalenie przyczyny bezdechu sennego, np. powiększenie migdałków podniebiennych, współwystępowanie chorób układu krążenia, itp. W związku z tym diagnostyka różnicowa może być poszerzona o testy alergiczne, badania obrazowe czy biochemiczne.

Szczegółowa diagnostyka bezdechu sennego jest bardzo ważna, bo nie chodzi tylko o to, by łagodzić jego objawy, ale – jeśli tylko jest to możliwe – całkowicie rozwiązać problem bezdechu sennego u dziecka.

Konsekwencje bezdechu sennego

Nieleczony bezdech senny prowadzi do wystąpienia szeregu negatywnych skutków. Przede wszystkim w trakcie bezdechu sennego dochodzi do upośledzenia wymiany oddechowej, co w efekcie skutkuje niedotlenieniem..

Nierozwiązany problem bezdechu sennego może prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia i kłopotów z ciśnieniem, a także wiązać się z ogólnym pogorszeniem jakości życia.

Nieefektywna praca układu oddechowego utrudniająca prawidłowe oddychanie przekłada się na gorszą koncentrację. Wciąż występujące uczucie zmęczenia czy nadmierna senność szczególnie dotkliwa i odczuwalna staje się dla dziecka w wieku szkolnym.

Bezdech senny – jak leczyć?

Sposób leczenia bezdechu zarówno u małych dzieci, jak i starszych dzieci, zależy od przyczyny wystąpienia problemu. U noworodków szczególnie ważne jest odpowiednie układanie dziecka, tj. takie, które zapobiega zamknięciu górnych dróg oddechowych. Bezdech senny może wymagać także podawania tlenu czy stosowania środków farmakologicznych. Przykładowo w leczeniu bezdechów centralnych, czyli tych występujących przede wszystkim u noworodków (a zwłaszcza wcześniaków), stosowana jest kofeina. Substancja ta zwiększa siłę skurczu przepony i napięcie mięśni w gardle oraz jamie ustnej. Natomiast przy bezdechu, którego przyczyną był przerost migdałka gardłowego, konieczne bywa jego usunięcie jedną ze stosowanych obecnie metod (np. chirurgiczną lub laserową).

U wcześniaków bezdechy zwykle związane są z niedojrzałością ośrodka oddechowego (centralny bezdech senny) i ustępują wraz z dojrzewaniem układu nerwowego. W tej grupie również istotne jest odpowiednie układanie dziecka do snu.

Uwaga! Bardzo ważne, aby dziecko, u którego stwierdzono występowanie bezdechów, pozostawało pod stałą obserwacją specjalisty.

Sprawdź ofertę aparatów na bezdech senny: aparaty CPAP automatyczne

Bezdech niewystępujący podczas snu

Bezdech u dziecka może mieć także charakter afektywny. Są to napady, które występują po zadziałaniu bodźca. Najczęstszą przyczyną bezdechu tego typu są silne emocje. Dziecko, które na tym etapie rozwoju nie potrafi radzić sobie ze swoimi emocjami, pod wpływem złości czy bólu oraz po okresie silnego płaczu, robi się sine. Powodem tego jest zatrzymanie oddechu w fazie wydechowej. Skutkuje to wiotkością i krótką utratą przytomności, przy czym mniej więcej u połowy dzieci niemal od razu ta przytomność wraca.

Afektywny bezdech u dziecka może mieć też zupełnie odwrotny charakter – dziecko staje się blade przed napadem i ten stan utrzymuje się w jego trakcie. Do tego typu bezdechu dochodzi najczęściej pod wpływem bólu, czasem strachu.

Co zrobić, gdy już wystąpi afektywny bezdech u dziecka? Przede wszystkim należy próbować uspokoić dziecko, aby wyeliminować trudność z nabraniem oddechu, przywrócić odpowiednie działanie układu oddechowego i ruchy w obrębie klatki piersiowej. Napady afektywnego bezdechu często pozwala przerwać stymulacja dotykowa (np. przytulenie).

Takie bezdechy zazwyczaj ustępują samoistnie i wraz z wiekiem pojawia się ich mniej, aż w końcu ustają. Czasem, gdy napad z utratą przytomności się przedłuża, konieczne może być rozpoczęcie oddechów ratowniczych.

Bibliografia
Tomaszewska M., Kowalska-Kouassi D., Jackowska T. i wsp. Chrapiące dziecko – aktualne wytyczne dotyczące rozpoznawania i leczenia obturacyjnego bezdechu sennego u dzieci. Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 10B, 2014.
Grzela K. Bezdech. [w:] Kawalec W., Grenda R., Kulus M. Pediatria t. 1-2. s.
Kulus M., Krauze A., Bartosiewicz W. Obturacyjny bezdech senny u dzieci. Pneumonologia i Alergologia Polska 2007, tom 75, supl. 1, strony 23–27.
Sarnecki J. Obturacyjny bezdech senny u dzieci – wytyczne AAP. Dostęp: 15.07.2023 https://www.standardy.pl/newsy/id/25