Pierwsze objawy astmy u dziecka – jak je rozpoznać?
Wszelakie choroby układu oddechowego są najczęstszymi problemami zdrowotnymi u małych dzieci, z którymi muszą się zmierzyć zarówno maluchy, jak i ich rodzice. Sprzyja temu specyficzna budowa układu oddechowego, a także niedojrzały jeszcze na tym wczesnym etapie życia układ immunologiczny. Astma – choroba przewlekła dróg oddechowych – jest właśnie jednym z tych popularnych schorzeń.
Spis treści
Ryzyko wystąpienia astmy u dzieci
Astma jest stosunkowo często występującą chorobą przewlekłą u dzieci. Jak często? Dane statystyczne wskazują na zakres 2 do 20% rozpoznania astmy wczesnodziecięcej na całym świecie. Ta duża rozpiętość wynika głównie ze stosowania różnych kryteriów rozpoznania, a także odmiennej ekspozycji na czynniki środowiskowe i populacyjne. Wystąpieniu choroby u dziecka sprzyja m.in. obciążenie rodzinne.
Astma alergiczna objawy
Objawy astmy obejmują:
- świszczący oddech – słyszalny podczas osłuchiwania stetoskopem, a przy narastaniu świstów wydechowych również bez jego użycia,
wydłużenie fazy wydechowej, - kaszel (napadowy, męczący), który ma różne nasilenie;
Świszczący oddech zazwyczaj nie pojawia się w okresach między napadami i zaostrzeniami astmy. Zdarza się jednak, że świsty pojawią się po płaczu, śmiechu, w trakcie wysiłku czy po kontakcie z dymem papierosowym i ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza.
Dodatkowo czynnikiem, który w połączeniu z tymi objawami może sugerować rozpoznanie astmy, jest zauważenie ograniczeń w aktywności na tle rówieśników. Astma u dzieci powoduje, że szybciej się męczą, a także bawią się i biegają z mniejszą intensywnością lub nie biegają wcale.
Objawy astmy u dzieci
Warto wiedzieć o tym, że astma oskrzelowa u dzieci nie wygląda tak samo jak ta, która występuje u dorosłych. U najmłodszych pacjentów, tych do 5. roku życia, te odrębności są szczególnie widoczne.
W ich przypadku do rozpoznania astmy konieczne są 3 epizody obturacji oskrzeli wraz z zauważalną poprawą po podaniu leku SABA, czyli krótkodziałającego beta-2-mimetyku lub pojedyncze zachorowanie o ciężkim przebiegu.
Dodatkowo należy wykluczyć inne przyczyny obturacji płuc oraz mieć na uwadze dodatni wywiad osobniczy lub rodzinny. Ryzyko astmy w tej grupie jest zdecydowanie wyższe, ale nie jest to element niezbędny do rozpoznania astmy.
Pierwsze objawy astmy u dziecka często obejmują okresowo występujący świszczący oddech już w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Tymi czynnikami, które u najmłodszych prowadzą do pojawienia się pierwszych świstów oddechowych, są wirusy (głównie RSV i RV).
Sprawdź też: Czym jest przewlekła obturacyjna choroba płuc
Przyczyny zaostrzenia astmy
Do zaostrzenia choroby i nasilenia objawów astmy może dochodzić za sprawą:
- kontaktu z alergenami, na które występuje u dziecka uczulenie (np. pyłki roślin, roztocze kurzu domowego),
- ekspozycji na substancje drażniące drogi oddechowe, takie jak farby, kleje oraz zanieczyszczenia powietrza,
- wysiłku fizycznego – objawy astmy takie jak kaszel, duszność czy świszczący oddech zwykle pojawiają się kilka minut po zakończeniu wysiłku fizycznego,
- zimnego powietrza – u niektórych dzieci zaostrzenia mogą się pojawiać, mimo że leczenie astmy przebiega prawidłowo,
- substancji obecnych w dymie tytoniowym,
- infekcji dróg oddechowych – zarówno infekcje wirusowe, jak i te bakteryjne, mogą prowadzić do zaostrzeń choroby,
- pokarmów, dodatków do żywności,
- emocji, sytuacji stresowych.
Nadreaktywność oskrzeli, w odpowiedzi na te czynniki, powoduje występowanie objawów ze strony dróg oddechowych, które mogą mieć różne nasilenie.
Jak odróżnić alergie od astmy u dzieci?
Astma, która jest chorobą przewlekłą, wiąże się z trwałymi zmianami w budowie dróg oddechowych. U podłoża choroby mogą leżeć częste infekcje układu oddechowego lub reakcja organizmu na alergeny. W przypadku alergii działa wyłącznie ten drugi mechanizm, czyli nadmiernej aktywacji układu odpornościowego po zetknięciu z alergenem. W alergii, mimo dokuczliwych objawów, zwykle nie dochodzi do trwałych zmian w budowie dróg oddechowych.
Rozpoznanie astmy jest procesem wieloetapowym. Bardzo istotny jest obraz kliniczny, ale także wyniki dodatkowych badań i testów. Diagnostyka astmy może uwzględniać wykonanie badań czynnościowych układu oddechowego. Parametrem oceny przepływu powietrza przez drogi oddechowe jest pomiar szczytowego przepływu wydechowego.
Ważnym elementem procesu diagnostycznego u najmłodszych pacjentów jest próba terapeutyczna – kontrola objawów i odpowiedzi na leczenie. Taki test często pozwala potwierdzić, że jest to astma oskrzelowa, a nie wyłącznie alergia.
Leczenie astmy u dzieci
Astma oskrzelowa wymaga odpowiedniego leczenia. W terapii dzieci poniżej 5 roku życia przede wszystkim stawia się na stosowanie różnego typu leków wziewnych. Podstawowymi środkami stosowanymi w leczeniu astmy są glikokortykosteroidy, które są bezpieczne, a do tego nie powodują poważniejszych skutków ubocznych. Napad astmy wymaga zastosowania tzw. leków interwencyjnych, takich jak SABA, sGKS czy leków antycholinergicznych.
Astma u dzieci pociąga za sobą konieczność terapii inhalacyjnej, w której stosowane są inhalatory ciśnieniowe, inhalatory suchego proszku oraz nebulizatory. W grupie tych ostatnich najbardziej popularne są nebulizatory pneumatyczne, choć wyższą efektywnością charakteryzuje się nebulizator siateczkowy (małe straty leków wziewnych przy wysokiej dyspozycji płucnej).
Leczenie astmy łączy w sobie elementy postępowania przewlekłego (w formie postępowania farmakologicznego i niefarmakologicznego – przede wszystkim stosowania się do zaleceń lekarza), a także działań doraźnych, gdy pojawia się atak astmy i zaostrzenie choroby.
Postępowanie niefarmakologiczne w leczeniu astmy to przede wszystkim edukacja chorego oraz jego najbliższych, w zakresie m.in. oceny, czy zbliża się napad astmy; nauki odpowiedniej techniki inhalacji, unikania czynników wyzwalających atak astmy i sprzyjających nasilania przebiegu choroby. Istotne jest również przestrzeganie wszelkich zaleceń lekarza.
Czy jest możliwe całkowite wyleczenie astmy? Jak wiadomo, jest to choroba przewlekła, stąd całkowite wyleczenie astmy nie jest możliwe. U małych dzieci z rozpoznaniem astmy okołoinfekcyjnej (do manifestacji objawów astmy dochodzi wyłącznie wtedy, gdy pojawiają się infekcje układu oddechowego) może dojść do „wyrastania” z choroby w wieku szkolnym, ale nie zawsze ma to miejsce. Warto jednak pamiętać, że kontrolowana astma oskrzelowa u dzieci nie musi ograniczać ich aktywności i negatywnie rzutować na jakość życia.
Bibliografia:
Doniec, Z., Mastalerz-Migas, A., Bręborowicz, A., Emeryk, A., Lis, G., Mazurek, H., Kurzawa, R., Kryj-Radziszewska, E., & Kulus, M. (2016). ReKOMendacje Postępowania w AStmie wczesnodziecięcej dla lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej : KOMPAS POZ. Family Medicine & Primary Care Review, 18(2), 181–192.
Kulus, M. (red). One są wśród nas. Dziecko z astmą w szkole i przedszkolu. Informacja dla pedagogów i opiekunów. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Warszawa 2009.
Woźniak, M. i wsp. Najczęstsze błędy w rozpoznawaniu astmy oskrzelowej. Pediatria po Dyplomie 2017/1.
